با نگاهی اجمالی به سیستم لوله کشی ساختمان، کاربرد بالای شیرآلات توپی در آن جلب توجه می‌کند. اینجاست که سوال پیش می‌آید شیرآلات توپی چیست و چه کاربردی دارد؟ شیرهای توپی که از تجهیزات کاربردی در صنعت و ساختمان هستند ساختاری متمایز از شیرهای دیسکی دارند. با ما همراه باشید تا علاوه بر معرفی انواع شیرآلات توپی، مزایا و ویژگی‌های آن‌ها را هم بررسی کنیم.
شیر یا شیرآلات توپی چیست؟
در پاسخ به اینکه شیرآلات توپی چیست؟ باید گفت شیر توپی (Ball Valve) یکی از شیرآلات کاربردی صنعتی و ساختمانی است که برای کنترل و قطع و وصل جریان سیالات استفاده می‌شود. نامگذاری این شیرها به عنوان شیر توپی به دلیل وجود توپ دوار درون محفظه داخلی آن‌ها است که یک سوراخ بزرگ یا کوچک هم دارد. تعبیه سوراخ در توپ این شیرها سبب قطع و وصل جریان سیال درون لوله‌ها می‌شود.
شیرآلات توپی به طور معمول از جنس آلیاژ‌ها و فلزهای ضدزنگی چون فولاد، آلیاژ برنج، مس، چدن و ... تهیه میشوند. این نوع ولو صنعتی و ساختمانی جزء شیرهای یک چهارم دور قرار دارد و محفظه داخلی آن با چرخش یک چهارم یا °90 دسته به حالت باز یا بسته درمی‌آید.
اجزای شیرآلات توپی
شیرآلات توپی همچون سایر شیرهای کنترل جریان ساختاری نسبتا ساده دارند. با توجه به کارایی بالای این شیرها در لوله کشی و انتقال سیالات، اطلاع از اجزاء تشکیل دهنده آن‌ها امری شایان توجه است. اجزای شیرهای توپی شامل موارد ذیل هستند:
- بدنه اصلی شیر
بدنه همان بخش اصلی شیر است که در مسیر جریان قرار گرفته و سیالات از آن عبور می‌کنند. بدنه شیر توپی از جنس فلزات محکم و مقاوم به فشار است.
- توپ یا کره داخل شیر
توپ درون شیر از اجزای مهم در کنترل جریان است که چرخش آن سبب قطع و وصل حرکت جریان می‌شود. توپ شیر توپی نیز از جنس فلز مقاوم در برابر خوردگی و اکسایش است که سبب افزایش کارایی آن می‌شود.
- نشیمنگاه شیر
سیت یا نشیمنگاه بخشی از شیر است که با بدنه و توپ تماس دارد. این قسمت از شیر هنگام بسته شدن توپ از عبور جریان نیز پیشگیری می‌کند.
- واشر
واشرها از اجزای اصلی شیرآلات توپی هستند که مسول آب بندی شیرها و پیشگیری از نشت جریان توسط توپ و شیر میشوند. واشر شیر توپی نیز معمولا از پلیمرهای پلاستیکی تهیه می‌شود.
- اکچوویتور و اهرم
اکچوویتور یا محرک همان قسمت کنترل باز و بسته کردن شیر است که به وسیله اهرم کنترل می‌شود. اکچوویتور شیرهای توپی دارای انواع مکانیکی و الکتریکی هستند که اغلب به صورت دستی کنترل میشوند.
انواع شیر توپی
پس از بررسی اینکه شیر توپی چیست بهتر است با انواع این شیرآلات کاربردی آشنا شویم. مهم‌ترین و شناخته شده‌ترین انواع شیرآلات توپی شامل موارد ذیل هستند.
１.شیر توپی چند تکه
２.شیر توپی یکپارچه
３.شیر توپی شناور
４.شیر توپی ترونیون
شیر توپی چند تکه
شیر چند تکه توپی همانطور که از نامش پیداست قطعات آن به راحتی از هم جدا شده و در محل مدنظر نیز در کنار هم نصب میشوند. قابلیت جداشدن قطعات این نوع شیر، تعمیر و تعویض قطعات آن را آسان کرده است.
شیر توپی یکپارچه
شیر یکپارچه برعکس شیر توپی چند تکه، دارای قطعات به هم جوش خورده است. این شیرآلات دارای ساختاری یکدست و فاقد پیچ و مهره هستند و به همین دلیل استحکام و دوام بالایی دارند. شیرهای یکپارچه به دلیل ساختار یکدستی که دارند اغلب در موقعیت‌های با دسترسی کمتر نصب میشوند.
شیر توپی شناور
شیر شناور همانطور که از نامش پیداست کره‌ای شناور در سیالات دارد. ساختار شیر توپی شناور بدین صورت است که کره درون توپ از قسمت بالا به نشیمنگاه متصل شده و جریان از پایین آن عبور می‌کند. ساختار منحصربفرد شیر شناور برای جریان‌های با فشار پایین بسیار مناسب است.
شیر توپی ترونیون
شیر ترونیون که به شیر دوبل چک هم مشهور هستند یکی از محکم‌ترین انواع شیرآلات توپی هستند که بیشتر برای قطع جریان‌های پرفشار به کار می‌روند. کره درون شیر ترونیون علاوه بر اینکه از دو طرف بالا و پایین به سیت متصل شده، به وسیله تفلون به خوبی آب بندی شده است.
کاربرد شیرآلات توپی
از آنجایی که کاربرد شیرآلات توپی برای بسیاری از افراد جای سوال است، کارایی آن‌ها را در ادامه مورد بررسی قرار می‌دهیم. این شیرآلات به موجب طراحی متفاوت و کاربردی، مقاومت و استحکام جالب توجه نیز علاوه بر لوله کشی آب و فاضلاب ساختمان‌ها در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از کاربردهای شیرآلات توپی به شرح ذیل هستند:
- شیرهای توپی به موجب عدم اکسایش و کارایی بالا در صنایع پتروشیمی، نفت و گاز کاربرد دارند.
- شیرآلات توپی در لوله کشی گاز، آب و فاضلاب شهری مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- شیرهای توپی با ساختار و مکانیزم خاصی که دارند در آزمایشگاه‌ها و صنایع شیمیایی برای انتقال و کنترل جریان سیالات شیمیایی استفاده میشوند.
- شیرهای توپی علاوه بر موارد فوق برای قطع و وصل جریان مایعات و گازها در صنایع غذایی استفاده چشمگیری دارند.
- این نوع از شیرهای فلزی صنعتی در سیستم‌های تهویه نیز برای کنترل جریان مورد استفاده قرار می‌گیرند.
مزایای شیرآلات توپی
پس از توضیح اینکه شیرآلات توپی چیست، نوبت به مزایا و ویژگی‌های مثبت این محصول پرکاربرد می‌رسد. در واقع کارایی و محبوبیت شیرهای توپی به دلیل ویژگی‌های قابل توجهی چون جنس مقاوم و ضدزنگ یا نصب و استفاده آسان است. برخی دیگر از مزایای این شیرآلات شامل موارد زیر هستند:
- استفاده آسان یعنی قابلیت باز و بسته شدن راحت و سریع، از مزیت‌های این شیرآلات به شمار می‌آید.
- طراحی حرفه‌ای با رعایت استانداردها از دیگر ویژگی‌های مثبت شیرهای توپی است.
- شیرهای کروی در برابر هر گونه نشتی مقاوم هستند.
- قیمت مناسب و به صرفه نیز از ویژگی‌های جالب توجه این شیرآلات است.
- این شیرها دارای در انتقال انواع سیالات قابل استفاده هستند.
سخن پایانی
با توجه به کاربرد شیرآلات کروی در صنایع مختلف در این مطلب از ساختمان دات آی آر علاوه بر توضیح اینکه شیرآلات توپی چیست، انواع آن‌ها هم مورد بررسی قرار گرفتند. ساختمان دات ای آر به عنوان مرجع تخصصی صنعت ساختمان امیدوار است این مطلب مفید بوده و بر معلومات کاربران بیافزاید. این مجموعه توانمند همچنین در عرضه انواع مصالح ساختمانی به مشتریان فعالیت چشمگیر دارد.
