اصطلاحاتی همچون گچ کشته، گچ دستی، گچ و خاک و ... نشان دهنده تفاوت و تنوع انواع ملات گچ مورد استفاده در صنعت ساختمان سازی هستند. طرز تهیه ملات گچ به عنوان یکی از ترکیبات بسیار کاربردی در ساخت و ساز، به آن راحتی که از دور بنظر می‌رسد نیست و نیازمند رعایت برخی نکات است. به طوری که حتی تغییرات جزئی در نحوه هم زدن، میزان آب، نسبت آب و گچ، دمای آب و... در ساختار و کیفیت ملات نهایی موثر هستند. ازاین‌رو تهیه انواع ملات گچ باید توسط افراد مجرب و با رعایت اصول صورت گیرد.
ملات گچ و اجزای آن
ملات گچ ماده‌ای خمیری شکل است که از ترکیب پودر گچ صنعتی و مقدار معینی آب تهیه می‌شود. این ماده خمیری به دلیل ساختار سفت شونده‌ای که دارد در چسباندن مصالح ساختمانی به دیگر اجزا و پوشش دهی دیوارها کاربرد گسترده دارد. ساختار ملات گچ به گونه‌ای است که معمولا به راحتی با دست قابل استفاده است.
البته که میزان غلظت و رقیق بودن هر نوع ملات با نوع دیگر متفاوت است. همانطور که متوجه شدید اجزای اصلی ملات‌های گچی، پودر گچ صنعتی تهیه شده از سنگ گچ معدنی و مقداری آب ولرم است. مهم‌ترین بخش تهیه ملات‌های گچی اندازه گیری نسبت گچ و آب و نحوه هم زدن آن است که باید با دقت انجام شود.
انواع ملات گچ
انواع ملات گچ را می‌توان بر اساس میزان زودگیر و دیرگیر بودن، میزان غلظت و حتی نحوه استفاده به انواع مختلف تقسیم کرد. به طور مثال گچ کشته و گچ دستی شاید سفت ترین نوع ملات گچ باشند در حالی که دوغاب از سطح غلظت کمی برخوردار است. علاوه بر این نوع پودر گچ مورد استفاده نیز ویژگی‌ها و طرز تهیه ملات گچ را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
ملات گچ و خاک
گچ و خاک شاید قدیمی‌ترین نوع ملات گچ مورد استفاده در پوشش دهی دیوارها و سقف ساختمان‌ها باشد. این ملات همانطور که از نامش پیداست ترکیبی از پودر گچ و خاک است که نسبت گچ به خاک حدود ۸۰ به ۲۰ است. طرز تهیه ملات گچ و خاک بدین صورت است که تقریبا نصف حجم ظرف مدنظر یا استانبولی آب آماده کرده و آنقدر به آن پودر گچ و خاک آماده اضافه می‌کنیم تا سطح آب پوشانده شود. سپس بعد از ۳۰ ثانیه با مخلوط کردن گچ و خاک و آب، ملاتی یکدست و نسبتا غلیظ به دست می‌آید.
گچ زنده یا آماده، کاربردی‌ترین نوع ملات گچ
ملات گچ آماده همان ملات مورد استفاده در سفید کاری دیوارها است که سرعت گیرایی بالایی داشته و توسط گچ‌کار ماهر استفاده می‌شود. برای تهیه این ملات، پودر گچ آماده را کم کم به آب درون ظرف مدنظر اضافه کرده تا سطح آب را به خوبی بپوشاند. سپس بعد از ۱ الی ۲ دقیقه ترکیب مذکور را به خوبی مخلوط کرده و بدین ترتیب ملات آماده استفاده است.
گچ کشته
ملات گچ کشته دیرگیرترین و خوش دست‌ترین نوع ملات پودر گچ است که آستر کشی دیوار را میسر می‌کند. برای تهیه گچ کشته همانند گچ آماده، تا نیمه استانبولی آب ریخته و سپس گچ الک شده را به آرامی به آب اضافه می‌کنیم. چند دقیقه به ترکیب آب و گچ اجازه داده تا کریستال‌های گچ به خوبی آب را جذب کنند سپس مخلوط نیمه آماده را به خوبی مخلوط کرده و ورز می‌دهیم. ورز دادن صحیح و کافی این ملات، سبب چسبندگی مطلوب گچ و در نتیجه ظرافت نهایی کار می‌شود.
گچ دستی
ملات دستی یکی از انواع ملات گچ کاربردی است که غلیظ بوده و برای محکم کردن و اتصال اجزا مختلف ساختمان به‌کار می‌رود. برای تهیه این ملات مقدار کمی آب در ظرف ریخته و سپس تقریبا دو برابر آب، پودر گچ به آن اضافه می‌کنیم. بلافاصله مخلوط مدنظر را حل کرده و ملات فوری ما آماده استفاده است.
ملات گچ پلیمری پاششی
ملات گچ پلیمری پاششی یکی از ملات‌های تخصصی و کاربردی است که به وسیله دستگاه آماده و استفاده می‌شود. در تهیه این ملات به ازای هر پیمانه گچ، نصف پیمانه آب استفاده می‌شود. بدین صورت که پس از افزودن پودر گچ به آب موجود در محفظه دستگاه گچ‌پاش، ملات مدنظر را به وسیله میکسر حل کرده و آماده استفاده می‌کنیم.
کاربرد ملات گچ
آشناترین و رایج‌ترین کاربرد ملات گچ در صنعت ساختمان پوشش دادن دیوارها است، در حالی که کاربرد ملات گچ فراتر از این‌ها است. به طوری که هریک از انواع ملات گچ با هدف و کاربردی مجزا به وجود آمده‌اند. برخی از کاربردهای این ترکیب شگفت‌انگیز شامل موارد ذیل هستند:
- ملات گچ و خاک ترکیبی فوق‌العاده مناسب برای پوشش اولیه دیوارها و پر کردن پستی بلندی‌های آن است.
- گچ و خاک همچنین در اجرای سقف‌های ضربی کارایی دارد.
- ملات گچ آماده و گچ کشته به ترتیب برای سفید کردن و صاف صیقلی کردن دیوارها و سقف استفاده می‌شود.
- گچ کشته همان ملاتی است که در اجرای سقف کاذب رابیتس، گچ‌بری و ابزار زنی استفاده می‌شود.
- گچ دستی نیز با گیرایی فوری که دارد در نصب و محکم کردن انواع چهارچوب، شمع چوبی و... کاربرد دارد.
لوازم تهیه ملات
برای تهیه انواع ملات گچ حداقل به استانبولی که به عنوان ظرف مخصوص مخلوط کردن پودر گچ و آب شناخته می‌شود، نیاز است. در واقع تهیه ملات‌های گچی در پروژه‌های ساختمانی نیازمند ابزارهای ساده و خاصی است که سبب کسب نتیجه مطلوب و کاهش میزان ضایعات می‌شود. برای این کار علاوه بر استانبولی، به الک، میکسر برقی و دستی و کاردک نیز نیاز است. ابزارهای مذکور در عین ساختار ساده‌ای که دارند، از لوازم الزامی پروسه گچ‌کاری به شمار می‌آیند.
جزئیات مهم در طرز تهیه ملات گچ
در تهیه انواع ملات گچ علاوه بر آگاهی از طرز تهیه، رعایت برخی اصول و نکات ایمنی امری هوشمندانه و الزامی است. به طور مثال ریختن پودر گچ در آب باید به صورت اصولی انجام شود تا از پخش شدن ذرات گچ در هوا و ایجاد ناراحتی‌های تنفسی پیشگیری شود. علاوه بر این استفاده از دستکش، ماسک و عینک مناسب برای پیشگیری از ایجاد حساسیت اقدامی صحیح است. برخی دیگر از نکات مهم در تهیه ملات شامل موارد ذیل هستند:
- حداکثر مقدار آبی که برای تهیه ملات استفاده می‌شود بیش‌تر از نصف حجم استانبولی نباشد.
- از آب ولرم برای تهیه ملات استفاده شود تا دمای آب کیفیت ملات را تغییر ندهد.
- ملات‌های آماده، فوری و دستی زیاد ورز داده نشوند.
- به علت گیرایی سریع ملات، از تهیه ملات زیاد پرهیز شود.
سخن پایانی
در این مقاله علاوه بر بررسی انواع ملات گچ، طرز تهیه ملات گچ را هم به طور اصولی و با رعایت نکات ایمنی شرح دادیم. در واقع ساختمان دات آی آر به عنوان مرجع تخصصی صنعت ساختمان وظیفه خود می‌داند که کاربران را نسبت به مسائل روز صنعت ساختمان آشنا کند. این مجموعه با کادری مجرب و توانمند جایگاهی ویژه در آینده صنعت ساختمان برای خود تجسم کرده که سبب تغییر و تحولی شگرف در این صنعت نیز می‌شود.
