بتن‌ریزی چیست و چگونه انجام می‌شود؟

یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین عملیات‌ها که در ساخت سازه‌های بتنی به کار می‌گیرند، مرحله بتن‌ریزی است. فرآیند بتن‌ریزی شامل هفت مرحله می‌باشد از جمله آماده‌سازی (قالب‌بندی)، اختلاط، انتقال، ریختن، تراکم، پرداخت و عمل‌آوری. مراحل بتن‌ریزی به دلیل اثرگذاری چشمگیری که بر روی کیفیت ساختار بتن دارند، انجام این مراحل می‌بایست با دقت و تمرکز بالا بر حسب معیار‌های موجود انجام شوند.

بتن یک مصالح ساختمانی با کیفیت است که به دلیل دوام و مقاومت بالایی که دارد، بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. بتن‌ریزی به فرآیندی اطلاق می‌شود که بتن در محل مورد نظر، ریخته شود. بتن‌ریزی به اجرای بتن در محل ساختمان گفته می‌شود. این فرآیند در اقلیم‌های مختلف، بسته به شرایط آب و هوایی متفاوت است.

مراحل بتن‌ریزی شامل 7 بخش است که به ترتیب و با تجهیزات مخصوص انجام می‌پذیرد. این هفت مرحله شامل آماده‌سازی (قالب‌بندی)، اختلاط، انتقال، ریختن، تراکم، پرداخت و عمل‌آوری می‌باشد.

قالب‌بندی، فرآیند ساختن و آماده کردن قالب‌های بتن است. پیش از قالب‌بندی، اولین مرحله برای شروع فرآیند بتن‌ریزی طبقات این است که محل مورد نظر مشخص شود. قالب‌های بتن با توجه نوع سازه، شرایط آب و هوایی و بودجه مدنظر از مواد مختلفی مانند چوب، فولاد و یا آجر تهیه می‌شوند.

هر یک از قالب‌های بتن در عضو‌های سازه‌ای نظیر ستون، تیر، دال، فونداسیون و غیره، فرآیند قالب‌بندی مختص به خود را دارند. اگر قالب‌بندی به درستی انجام نشود، تمام مراحل بتن‌ریزی، دچار مشکل می‌شود.

فرآیندی که در آن، مواد اولیه بتن با یکدیگر مخلوط می‌شوند و ملات یا دوغاب سیمانی را ایجاد می‌کنند، اختلاط بتن نامیده می‌شود. در طی فرآیند اختلاط بتن، سطح تمام سنگدانه‌ها به وسیله خمیر سیمان پوشانده می‌شود. یکی از دلایلی که باعث بالا رفتن کیفیت بتن تازه می‌شود، اختلاط مناسب بتن است. زمانی که بتن به خوبی مخلوط شده باشد، قابلیت و کارکرد خوبی در حالت‌های تازه و سخت شده خواهد داشت.

در صورتی که اختلاط مناسب در بتن وجود نداشته باشد، باعث به وجود آمدن مشکلاتی نظیر جداشدگی و آب انداختن پس از بتن‌ریزی طبقات، خواهد شد. به محلی که فرآیند اختلاط بتن شکل می‌گیرد، بچینگ می‌گویند. بنابراین در پروژه‌های بزرگ، مکانی برای راه انداختن واحد بچینگ تعلق می‌گیرد.

انتقال بتن، فرآیندی است که در آن مخلوط به دست آمده توسط تجهیزات مخصوص به محل نهایی بتن‌ریزی طبقات انتقال داده می‌شود. همانطور که مراحل دیگر آن بر روی کیفیت نهایی تأثیرگذار هستند، انتقال بتن نیز در این امر تأثیرگذار است. بنابراین، بتن باید به وسیله تجهیزات مناسب و تمرکز بالا منتقل شود. باید توجه داشت به کارگیری هر یک از تجهیزات انتقال بتن دارای الزامات مربوط به خود است.

به ریختن بتن تازه به وسیله تجهیزات انتقال به درون قالب، بتن‌ریزی می‌گویند. برای دستیابی به یک بتن با کیفیت، این فرآیند به بررسی و کنترل مناسب نیاز دارد. هر یک از بخش‌های سازه برای ریختن بتن، روش مخصوص به خود را دارد. پارامتر‌های مؤثر بر کیفیت این فرآیند عبارتند از:

شرط استفاده صحیح از ویبراتور، داشتن مهارت و تجربه کافی است. قبل از شروع مراحل بتن‌ریزی، مهیا ساختن یک ویبراتور یدکی می‌تواند در مواقعی که ویبراتور اصلی خراب است، کارساز باشد؛ چون که فرآیند به عمل آمدن بتن همواره انجام می‌شود و اگر مشکلی در تجهیزات رخ دهد، مانع ادامه این فرآیند خواهد شد. برای اینکه بتوانید به بهترین عملکرد دسترسی پیدا کنید، ویبراتور را به صورت عمودی یا نسبتاً عمودی درون بتن وارد کنید. به علاوه، هیچ موقع ویبراتور را در هنگام استفاده کردن خم نکنید. این کار باعث خراب شدن دستگاه، کج شدن سطح بتن و مشکلاتی از این قبیل می‌شود.

پرداخت، فرآیندی است که به منظور میزان ساختن سطح بتن پس از مرحله تراکم انجام می‌شود. یکی از فواید پرداخت سطح بتن، این است که مقاومت بتن را در برابر سایش افزایش می‌دهد و باعث کاهش نفوذ‌پذیر شدن سطح بتن می‌شود. از فرآیند پرداخت، معمولاً برای سازه‌هایی مانند دال سقف، دال کف و انواع شالوده‌ها استفاده می‌کنند.

پرداخت بتن شامل مراحل زیر است:

در مرحله ماله‌کشی، نوع ماله (دستی یا مکانیکی) بر اساس ابعاد سطح انتخاب می‌شود. همچنین ابزاری که برای پرداخت نهایی به کار می‌گیرند، مانند ابزار ماله‌کشی است، البته این ابزار باید از جنس فولادی باشد.

عمل‌آوری یا اصطلاحاً کیورینگ، مرحله آخر فرآیند بتن‌ریزی طبقات است. هنگامی که رطوبت و دما در طی واکنش هیدراتاسیون کنترل شود، سبب ایجاد خواص مکانیکی مورد نظر برای بتن نهایی می‌شود. این فرآیند، یکی از مهم‌ترین مراحل پس از ریختن بتن است که باید به خوبی تحت نظر قرار بگیرد. به طور کلی، عمل‌آوری بر روی نفوذ‌پذیری، ترک‌خوردگی، دوام و مقاومت نهایی بتن تأثیرگذار است. برخی از روش‌های عمل‌آوری عبارت‌اند از: عمل‌آوری بتن با آب، عمل‌آوری با ماده محافظ، عمل آوردن با بخار در فشار اتمسفر، عمل‌آوری عایقی، عمل‌آوری حفاظتی (محافظت) و عمل‌آوری حرارتی (پروراندن).

این پرسش که بتن‌ریزی چیست در ابتدای این مطلب بررسی شد و در ادامه با مراحل مختلف این فرآیند آشنا شدیم. البته باید توجه داشت که استاندار‌های مراحل بتن‌ریزی در اینجا به صورت مختصر بیان شد و هر مرحله توضیحات و مباحث مختلفی دارد که در سایر مقالات سایت به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت.